افزایش اعتماد به نفس کودکان ابتدایی

اعتماد به نفس در کودکان، یکی از مهم‌ترین عوامل در شکل‌گیری شخصیت کودک و موفقیت‌های آینده اوست. به‌طوریکه با افزایش اعتماد به نفس در کودکان، سلامت روانی آن‌ها بهبود پیدا می‌کند و در برقراری ارتباط با دیگران موفق‌تر عمل می‌کنند. همچنین این گروه از کودکان، انگیزه بیشتری برای یادگیری دارند و در مواجهه با چالش‌های زندگی، مقاومت بهتری از خود نشان می‌دهند. از این رو، توجه به اعتماد به نفس در کودکان در سنین ابتدایی که دوران شکل‌گیری شخصیت و خودپنداره آن‌ها است، بسیار حائز اهمیت است.

در این مطلب با بررسی علل کمبود اعتماد به نفس در کودکان و نقش والدین و معلمان در ایجاد آن، راهکارهایی برای افزایش اعتماد به نفس کودکان ارائه خواهد شد.

دلایل کمبود اعتماد به نفس در کودکان ابتدایی

موضوع اعتماد به نفس در کودکان ابتدایی یکی از مسائل مهم و اساسی است که تأثیر زیادی بر رشد آن‌ها دارد. در این زمینه، چندین عامل وجود دارد که می‌تواند در کمبود اعتماد به نفس کودکان نقش داشته باشد:

• محیط خانوادگی نامناسب

اگر در خانواده به شیوه‌ای انتقادی و سرزنش‌گرانه با کودک رفتار شود یا انتظارات بیش از حدی از او داشته باشند، می‌تواند منجر به کاهش اعتماد به نفس کودک شود.

• تجربه شکست‌های مکرر

کودکانی که به‌طور مرتب با شکست مواجه می‌شوند، مثلا در فعالیت‌های تحصیلی یا ورزشی، ممکن است اعتماد به نفس خود را از دست بدهند.

• ابتلا به اختلال یادگیری

ابتلا به اختلالاتی مانند اختلال یادگیری یا اختلال عدم تمرکز/بیش‌فعالی می‌تواند باعث عملکرد ضعیف تحصیلی شده و سطح اعتماد به نفس کودک را کاهش دهد.

• مقایسه شدن کودک با همسالان یا خواهر و برادرها

 مقایسه مکرر کودک با خواهر و برادر یا همسالان موفق‌تر، می‌تواند به احساس حقارت و ناکارآمدی در او منجر شود.

• توقعات بالا

گاهی اوقات وجود توقعات بی‌دلیل از کودکان می‌تواند باعث ایجاد احساس شکست در آن‌ها شود؛ حتی اگر تمام تلاش خود را برای موفقیت کرده باشند.

• طرد شدن کودک از سوی همسالان

کودکانی که مورد تمسخر، اذیت و آزار یا بی‌توجهی دیگران قرار می‌گیرند، احساس تنهایی و انزوا می‌کنند. در این شرایط، آن‌ها فکر می‌کنند با بقیه همسالان فرق داشته و دوست‌داشتنی نیستند. در نتیجه عزت نفسشان کاهش پیدا می‌کند. گاهی اوقات حتی ترس از طرد شدن مجدد نیز باعث می‌شود کودک از برقراری ارتباط و دوست‌یابی خودداری کند که همین موضوع او را منزوی‌تر می‌کند.

• نداشتن مهارت های اجتماعی

عدم توانایی در برقراری ارتباط و تعامل اجتماعی، یکی از مهم‌ترین دلایل کمبود اعتماد به نفس کودکان است؛ زیرا کودکانی که مهارت‌های اجتماعی ضعیفی دارند، به‌خاطر وجود مشکل در برقراری روابط دوستانه با همسالانشان، احساس تنهایی می‌کنند. در نتیجه اعتماد به نفسشان کمتر می‌شود.

• فقدان الگوهای مثبت

کودکان دبستانی برای شکل‌گیری شخصیت و هویت خود نیاز به الگوها و قدرت الهام‌بخشی آن‌ها دارند. این الگوها می‌تواند شامل والدین، مربیان، ورزشکاران و قهرمانانی باشد که کودک با آن‌ها احساس نزدیکی می‌کند. در چنین شرایطی، کودک به توانایی‌های خود اعتماد می‌کند و انگیزه بیشتری برای تلاش و پیشرفت پیدا می‌کند.

نقش والدین در ایجاد اعتماد به نفس در کودکان

والدین نقش برجسته‌ای در ایجاد اعتماد به نفس در کودکان دارند؛ چراکه الگوهای اولیه و اصلی برای کودک هستند و کودک رفتار و باورهای آن‌ها را الگوبرداری می‌کند. بنابراین اگر والدین نگرش مثبتی نسبت به کودک داشته باشند، کودک هم نگرش مثبتی نسبت به خود خواهد داشت.

در نتیجه هنگامی که صحبت از اعتماد به نفس کودکان پیش دبستانی می‌شود، ابتدا باید به نقش پدر و مادر در شکل‌گیری شخصیت کودکان توجه کرد. باتوجه به بررسی های بهترین پیش دبستانی پسرانه منطقه 1 والدینی که رابطه‌ای مبتنی بر عشق و صمیمیت با کودک برقرار می‌کنند، فضای امن و مثبتی را برای او فراهم می‌کنند. در چنین فضایی، تشویق و تحسین مداوم کودک در زمینه‌های مختلف، منجر به افزایش اعتماد به نفس در کودکان می‌شود.

به همین دلیل، اگر کودک رفتار نادرستی را نیز انجام دهد، انتقادات باید به شیوه‌ای سازنده و با تمرکز بر رفتار نادرست باشد، نه شخصیت و خود کودک. به‌علاوه اینکه والدین نباید انتظارات بیش از حد و غیرواقع‌بینانه‌ای از کودک داشته باشند و باید به او اجازه دهند تا برخی کارها را به تنهایی انجام دهد. این موضوع تاثیر بسزایی در تقویت اعتماد به نفس او خواهد داشت

به‌طور کلی، نقش والدین در ایجاد اعتماد به نفس در کودکان یک مسئله انکارناپذیر است که اگر نادیده گرفته شود یا نسبت به اهمیت آن کم‌توجهی شود، منجر به کمبود اعتماد به نفس در کودکان می‌شود و در آینده نیز مشکلاتی را برای او در پی خواهد داشت.

نقش معلم در تقویت اعتماد به نفس کودکان

علاوه‌بر والدین، معلمان نیز سهم بزرگی در تقویت یا تضعیف اعتماد به نفس کودکان دبستانی دارند. به‌طوریکه اگر فضای کلاس درس حمایت‌کننده و فارغ از تنش باشد، کودک احساس راحتی می‌کند؛ زیرا محیطی که کودک در آن مورد تمسخر یا آزار همسالان قرار می‌گیرد، به‌شدت در اعتماد به نفس کودکان در مدرسه تاثیرگذار است. به همین دلیل معلمان بهترین دبستان پسرانه کامرانیه همواره سعی در حمایت دانش‌آموزان برای اظهار نظر و شرکت در فعالیت‌ها میکنند.

در نتیجه تعامل میان کودک و معلم باید محترمانه و دوستانه باشد و اگر انتقادی هم متوجه کودک است، باید با لحنی دوستانه و برای بهبود عملکرد کودک مطرح شود نه تحقیر او. همچنین معلم باید کودک را بدون مقایسه با دیگران، بر اساس توانایی‌های خودش ارزیابی و تشویق کند.

به‌عنوان مثال، معلم می‌تواند با طرح سوالاتی در حیطه توانایی کودک، فرصت لازم را برای موفقیت و پیشرفت او فراهم کند و کودک را به مشارکت در فعالیت‌های گروهی، ترغیب کند. به همین خاطر، معلم می‌تواند الگو و مربی مناسبی برای آموزش مهارت‌های اجتماعی به کودک و تقویت اعتماد به نفس در دانش آموزان باشد.

تقویت اعتماد به نفس در کودکی، کلید موفقیت در آینده

در این مطلب به بررسی عوامل مختلفی که در کمبود اعتماد به نفس کودکان ابتدایی نقش دارند، پرداختیم. اعتماد به نفس یکی از مولفه‌های کلیدی در شکل‌گیری شخصیت کودک است که نه تنها بر روابط اجتماعی، بلکه بر تمام جنبه‌های زندگی کودک تأثیر می‌گذارد. به همین خاطر به‌عنوان عاملی موثر در شکل‌گیری آینده و سرنوشت کودکان شناخته می‌شود. 

والدین و معلمان هرکدام به سهم خود نقش مهمی در شکل‌گیری اعتماد به نفس کودکان دارند؛ والدین با فراهم کردن محیطی امن و مثبت و معلمان با ایجاد یک محیط یادگیری حمایتی، می‌توانند بستری مناسب برای تقویت و افزایش اعتماد به نفس کودکان فراهم کنند. اهمیت این موضوع به قدری است که نیازمند توجه جدی والدین و معلمان است. امیدواریم والدین و معلمان با درک بهتری از عوامل مؤثر بر اعتماد به نفس، بتوانند راهکارهای موثرتری برای تقویت این ویژگی مهم در کودکان ارائه دهند.